Dziś weszła w życie ustawa o dokumentach publicznych, która określa zasady projektowania, wytwarzania, przechowywania i weryfikacji autentyczności dokumentów publicznych.

Dokumenty publiczne

Dokumenty publiczne to dokumenty wydawane przez organy administracji publicznej, przygotowywane według wzorów, określonych w przepisach prawa. Służą przede wszystkim do identyfikacji osób i rzeczy lub potwierdzają stan prawny.

W zależności od znaczenia, wyróżnia się dokumenty publiczne:

• kategorii pierwszej – powszechnie stosowane, między innymi dowody osobiste, dokumenty paszportowe, prawo jazdy, karty pojazdu, karty do tachografów, legitymacje służbowe, legitymacje dokumentujące niepełnosprawność lub stopień niepełnosprawności, tytuły wykonawcze, naklejki wizowe, czy książeczki żeglarskie;
• kategorii drugiej – istotne ze względu na bezpieczeństwo państwa, na przykład dotyczące broni;
• kategorii trzeciej – mające wpływ na bezpieczeństwo obrotu gospodarczego i prawnego, w tym koncesje, pozwolenia, licencje, zaświadczenia, świadectwa i certyfikaty związane z bezpieczeństwem transportu, legitymacje szkolne i studenckie.

Jak podaje Centrum Personalizacji Dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, tylko w 2018 r. wydano 4 061 614 dowodów osobistych i 1 739 870 paszportów, a dziennie personalizowanych jest około 50 000 dokumentów publicznych.

Bezpieczeństwo dokumentów publicznych

W systemie bezpieczeństwa dokumentów publicznych istotne są zabezpieczenia, czyli techniki i technologie, mające na celu utrudnienie fałszerstwa. Są to nie tylko elementy graficzne takie, jak szczegóły zmienne optycznie (kinegramy), znaki wodne, fragmenty widoczne wyłącznie w promieniowaniu UV, recto – verso, czy hologramy, ale również rozwiązania stosowane w warstwach elektronicznych dokumentów publicznych, które chronią e-dokumenty przed nieuprawnionym odczytem lub zmianą zamieszczonych w nich danych. Taką funkcję pełni na przykład numer CAN, czyli kod kreskowy zapisany na awersie oraz rewersie e-dowodu osobistego.

Opisy zabezpieczeń wraz z informacjami o przypadkach fałszerstw dokumentów publicznych będą gromadzone w Rejestrze Dokumentów Publicznych (RDP), którego utworzenie zakłada omawiana regulacja prawna. RPD w części obejmującej  wzorce dokumentów publicznych, ich elementy charakterystyczne i obraz zabezpieczeń, będzie powszechnie dostępny.

Podstawowa znajomość cech charakterystycznych dokumentów publicznych jest niezbędna dla oceny ich autentyczności, również w codziennych sytuacjach. Z tej przyczyny na uwagę zasługuje publiczny rejestr on-line dokumentów tożsamości i dokumentów podróży, wydawanych przez państwa członkowskie UE, Islandię, Norwegię i Szwajcarię (PRADO). PRADO (dostępny tutaj) zawiera informacje o ważności poszczególnych dokumentów oraz ich opisy techniczne.

Kradzież tożsamości

Nie ulega wątpliwości, że liczba przypadków naruszenia bezpieczeństwa dokumentów publicznych stale rośnie. Według danych udostępnionych przez Policję, w latach 2010 – 2016 stwierdzono popełnienie 216 708 przestępstw podrabiania dokumentów (art. 270 Kodeksu karnego) oraz 168 przestępstw zbywania dokumentu tożsamości (art. 274 Kodeksu karnego).

Zgodnie z ustawą o dokumentach publicznych ten, kto wytwarza, oferuje, zbywa lub przechowuje w celu zbycia replikę dokumentu publicznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Zakaz oraz sankcja karna nie dotyczą kserokopii lub wydruku komputerowego dokumentu publicznego wykonanych do celów urzędowych, służbowych lub zawodowych na użytek osoby, dla której dokument publiczny został wydany.

Utrata dokumentu tożsamości może prowadzić do kradzieży tożsamości, czyli celowego użycia danych osobowych innej osoby, w tym najczęściej adresu zameldowania lub zamieszkania oraz numeru PESEL, a przez to do:

• założenia konta lub profilu w portalu internetowym,
• wynajęcia pokoju hotelowego lub mieszkania,
• prowadzenia działalności gospodarczej,
• otwarcia rachunku bankowego,
• wyłudzenia kredytu lub pożyczki,

bez wiedzy i zgody osoby okradzionej.

Jak wynika z raportu „InfoDOK”, przygotowanego przez Związek Banków Polskich (ZBP), w IV kwartale 2018 r. próbowano wyłudzić 1 624 kredyty na łączną kwotę 51,7 miliona złotych, zaś I kwartale 2019 r. odnotowano 1 117 prób wyłudzeń kredytów, co według autorów raportu, stanowi jeden z najniższych wyników od początku prowadzenia badania przez ZBP.

Warto pamiętać, że utratę lub uszkodzenie dowodu osobistego można zgłosić:

• Policji,
• w urzędach gminy,
• w bankach, które uczestniczą w Systemie Dokumentów Zastrzeżonych (pełna lista dostępna tutaj),
• przez Internet – pod adresem www.obywatel.gov.pl za pomocą profilu zaufanego.

Z tekstem ustawy o dokumentach publicznych można zapoznać się tutaj.

Treść niniejszego materiału ma wyłącznie charakter informacyjny i nie może być traktowana, jako porada prawna. Zawarte w materiale treści mogą nie wyczerpywać w pełni problemów lub zagadnień prawnych związanych z nowelizowanymi przepisami, orzeczeniami, interpretacjami. Każda sprawa wymagająca wiedzy prawniczej ma swój indywidualny wymiar, co uzasadnia jej indywidualną analizę. Zaleca się uprzednią konsultację konkretnej sprawy z radcą prawnym, adwokatem lub innym wykwalifikowanym prawnikiem. W przypadku jakichkolwiek pytań związanych z przedstawionymi powyżej zagadnieniami prawnymi oraz ich możliwym wpływem na działalność Użytkownika prosimy o kontakt drogą elektroniczną na adres e-mail: kontakt@fibi.com.pl lub pisemnie na adres: ul. Chłodna 64/315, 00-872 Warszawa.